Bir Elam Tanrısı ...

Upurkupak,

Elam, Güneydoğu Mezopotamya'ya verilen addır.
Elamlar ya da Elamlılar, MÖ 1400'den itibaren Güneydoğu Mezopotamya'da varlık göstermişlerdir. Sümer ve Akkad'ın doğusunda, bugünkü İran'ın güneybatısındaki Huzistan eyaletinde ve Fars eyaletinin batısında yer almıştır.


Elam Tanrıları;
Susian (Shushinak), Dimesh (veya Samesh), Dagbag, Assiga, Adaene (Aduene), Humba (yazılışı kesin değil, Khumban olabilir) ve Umman (Kaldeliler bu tanrının kendi tanrıları Ninib’e karşılık düştüğünü söylerler), Shumudu, Lagamaru, Partikira, Ammankasibar (Yunanlıların Memnon dedikleri), Uduran, Sapak, Upurkupak.
 

Speıser, Maspero’da anılmayan birkaç diğer Elam tanrısı sayar: Pinikir, Kirpisir, Ruhuratir, ve Nitutir.  Elamlıların tarihleri boyunca Ay ve Güneş tanrılarına sahip olduklarına işaret edilerek, adı bilinmeyen Elam ay tanrısının Napir adında bir tanrı olabileceği söylenir. Elam tanrılarının hepsi Susa’ya yakın kutsal bir ormanın derinliklerindeki bir tapınakta idiler ve oraya sadece rahipler ve kral girebilirdi.

Elam panteonunun başı, Susian (Sus, Susi) adlı tanrıydı. Maspero’ya göre onun adı Susa kentinin adından gelme bir sıfattır ve adı muhtemelen gizli tutulmuştur. 

Bu tanrının adı Speıser’de Ba. Sa-Shushinak veya Ba. Sa (Shushinak) olarak, The Camb. Anc. Hist.’de In-Shushinak (Susa’nın Efendisi, Susa’nın Lordu demektir bu) olarak verilir. Sümerce’de Nin-Shushinak şeklinde söylenen bu tanrının Güneş tanrısı olabileceği belirtilir. The World’s History’de ise ondan ‘Tanrıça Susa’ olarak sözedilir ve mabedinin başkent Susa’da olduğu öne sürülür.

Elam panteonu hakkında bilinenler, daha doğrusu benim ulaşabildiğim bilgiler bunlardan ibaret. Bu verilerden hareketle Mari kentindeki ünlü Ninni-Zaza tapınağının In-Shushinak (Nin-Shushinak) veya Susi adlı bu tanrıyla ilintili olabileceğini düşünüyorum. Bu ise Mari kenti ve krallığı ile ilişkili olduklarını düşündüğüm Hurriler’le Susalılar’ın bağlantısına işaret eder. O, Za veya Zu adlı tanrı ile de aynı olabilir.

Zazalarda tanrıya Homa denir ki, bu Khumba ile ilişkili olabilir. Huma kuşu tabiri ise Zu adlı fırtına tanrısı kuşu temsil eder gibidir. 

Elam panteonunun Susa civarında kutsal bir ormanın derinliklerinde olduğu ve oraya kraldan ve rahiplerden başka kimsenin sokulmadığı söyleniyor ki, bana Gılgamış Destanı’nda bir dev olarak resmedilen Humbaba (Huwawa)’nın koruduğu ormanı hatırlatıyor bu.

Kaynak: http://www.msxlabs.org